Gezondheid en ziektes

Hoe kan men zieke vissen herkennen?

Meestal kunnen er één of meerdere ziekteverschijnselen gezien worden zoals afzonderen, niet of weinig eten, vermageren, opgejaagd worden, abnormale bewegingen of scheef hangen, schurende bewegingen maken over de bodem of langs decoraties, rafelige vinnen en/of staart, huidverkleuringen of verwondingen, dikke buik, uitpuilende ogen, snelle ademhaling of luchthappen aan de oppervlakte.

Wat voor maatregelen moeten dan genomen worden?

Controleer altijd eerst de waterkwaliteit. Hiervoor zijn testen verkrijgbaar bij de aquariumwinkel. Belangrijk is om tenminste de pH, het ammoniak- en het nitrietgehalte te meten. Ammoniak- en nitrietgehalte behoren nul te zijn. De pH zal meestal tussen 7 en 8.5 liggen.
Als alle vissen (plotseling) ziek zijn is er meestal een vergiftiging van het water in het spel of er is iets mis met de waterkwaliteit door een defect filter, onvoldoende beluchting of een kapotte thermostaat. Ongeveer 90% van de ziekteproblemen bij vissen wordt veroorzaakt door een slechte waterkwaliteit. Omdat vissen in hun eigen afval zwemmen kunnen deze stoffen (ammoniak, nitriet en nitraat) vissen vergiftigen als zij niet worden omgezet of verwijderd. Omzettingen vinden voor een klein deel plaats in het aquariumwater, en voor het grootste deel in een biologisch filter. Als een biologisch filter niet aanwezig is, moeten de afvalstoffen regelmatig worden verwijderd door de bodem af te hevelen en water te verversen.
Als een ziekte matig snel optreedt waarbij steeds meer vissen worden aangetast, is er meestal een infectieziekte in het spel. Vaak slaan deze toe wanneer de weerstand van de vissen af is genomen door een afwijkend watermilieu. Ook kunnen ziekten en parasieten zijn meegekomen met (te snel) toegevoegde nieuwe vissen. Deze horen de eerste 3 weken apart gehouden te worden in quarantaine.
Een enkele of een klein aantal zieke vissen is vaak een teken van een niet-besmettelijke oorzaak, bijvoorbeeld een huidbeschadiging of een tumor. Plaats één of enkele zieke vissen apart in een quarantainebakje om ze beter te kunnen observeren en mogelijk te behandelen.
Bij verdenking op parasieten kunnen er door de dierenarts huid- en kieuwuitstrijkjes worden gemaakt. De meeste ziekten en parasieten zijn niet met het blote oog te herkennen. Hiervoor is tenminste microscopisch onderzoek nodig. Soms moet er een vis worden opgeofferd om achter de ziekteoorzaak te komen. Een vis die al meer dan een uur dood is, is ongeschikt voor onderzoek.
De dierenarts kan helpen met de keuze van toe te passen geneesmiddelen. Als geen oorzaak van de ziekte is vastgesteld is het niet zinvol om zo maar een medicijn aan het water toe te voegen in de hoop dat het zal helpen.
In 2007 is een zestal artikelen over visziekten verschenen in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde. In deze artikelen worden de volgende hoofdstukken besproken:
Deel 1: Een eigenaar heeft een zieke vis en dan?
Deel 2: De aankoop en opvang van nieuwe vissen
Deel 3: De vissenkom en de waterkwaliteit
Deel 4: Virussen, bacterien en schimmels
Deel 5: Eencellige parasieten en meercellige parasieten
Deel 6: Crustacea en inwendige parasieten.
Deze reeks is bestemd voor dierenartsen die meer willen doen om eigenaren van vispatienten te helpen. Ook voor de niet dierenarts staat er zinvolle informatie en nuttige tips in. Deze artikelen kunt u hier zien: visziekten.

Het doden van aquariumvissen

Aquariumhouder
(Auteur: P.Werkman, dierenarts)

Het kan voorkomen dat een houder van aquarium- of vijvervissen genoodzaakt is één of meerdere vissen te (laten) doden.
Redenen voor het doden van vissen kunnen zijn:
– Ongeneeslijke ziekte, misvormingen en/of gezwellen.
– Ouderdom of verzwakking, waardoor andere aquarium- of vijverbewoners een verhoogd risico op besmetting met b.v. parasieten of bacteriën lopen.
– Overtollige vissen na kweken; sommigen zijn via de handel te verkopen of kunnen als voedsel voor andere vissen dienen.
– Soms moeten enkele vissen gedood en onderzocht worden om daarmee achter de oorzaak van de ziekte van een groep vissen te komen. Dit onderzoek kan men bij een dierenarts met kennis van visziekten of een visziekte laboratorium (b.v. ID te Lelystad) laten uitvoeren. Het is vaak niet zinvol om vissen die al dood zijn te brengen en te laten onderzoeken, daar veel parasieten en bacteriën dode vissen al snel verlaten en in het inwendige van de vis treedt al snel weefselvertering op waardoor het niet mogelijk meer is om een goede diagnose te stellen.

Als vissen moeten worden gedood, dan behoort dat snel en met een minimum aan ongerief en lijden te gebeuren. Zieke of overtollige vissen door het toilet spoelen of in buitenwater loslaten zorgt niet voor een snelle pijnloze dood, maar geeft een langzame vergiftigingsdood. Deze vergiftigingsdood is echter niet waar te nemen omdat de vissen buiten het gezichtsbereik zijn.
Dodingmethoden zoals de nek doorsnijden, een harde slag op de kop geven of het snel onderdompelen in kokend water zijn snel en effectief, maar emotioneel niet aanvaarbaar voor veel aquariumhouders. Voor het zorgvuldig euthanaseren van vissen zijn zonder recept bij de apotheek de nu volgende stoffen te koop:

– BENZOCAINE is een poeder.
Pas op: Benzocaine kan bij het in aanraking met de huid komen een overgevoeligheidsreactie geven.
Dosering: los 5 gram benzocaine op in 25 ml ACETON.
U kunt eventueel aan de apotheker vragen dit voor u te doen.
Voeg van deze oplossing 2 ml bij 1 liter aquariumwater in een bakje en doe de te doden vis(sen) erin.
Binnen enkele minuten zijn de vissen dood.

– 2-PHENOXY ETHANOL is een vloeistof.
Dosering: Los 5 ml phenoxy ethanol op in 1 liter warm water.
Laat dit afkoelen tot aquariumwater temperatuur.
Doe de vis(sen) in het water en binnen enkele minuten zijn zij dood.

(wel aangeven waar u de stoffen voor wilt gebruiken)
Deze stoffen zijn beide geschikt voor zowel zoet- als zoutwatervissen.
Laat de vis(sen) voldoende lang in de verdovingsvloeistof, dit om zeker te zijn dat de dood is ingetreden.
Dode vissen bewegen niet en reageren niet op aantikken of aanraking.
De kieuwdeksels bewegen niet en dode vissen zakken naar de bodem en kunnen in een later stadium gaan drijven.
Verdun de resten narcose vloeistof met veel water en spoel ze weg.

Bevriezing van kleine niet te vette vissen tot maximaal 15 cm lengte is ook mogelijk. Doe de vis(sen) in een klein bakje met water en zet dit in de diepvries of in het diepvriesvak van de koelkast. De vis koelt af, raakt onderkoeld en sterft na verloop van 15 -20 minuten. Deze methode duurt eigenlijk te lang en daarom verdient de eerder genoemde methoden met Benzocaine of 2-Phenoxy ethanol de voorkeur.

Apothekers en dierenartsen zijn op de hoogte van dit schrijven door publicatie in hun vakbladen.

Het doden van aquariumvissen

Apotheker
(Auteur: P.Werkman, dierenarts)

Voor apothekers is het zinvol om van het nu volgende kennis te nemen. U weet dan dat eigenaren van aquariumvissen bij u kunnen komen met het verzoek om BENZOCAINE of 2 – PHENOXY ETHANOL te kopen om hiermee hun aquarium- (geen consumptie) vissen te doden.

Om meerdere redenen kan het nodig zijn om vissen die als huisdier worden gehouden te doden. Als vissen moeten worden gedood, dan behoort dat snel en met een minimum aan ongerief en lijden te gebeuren.
Omdat wegspoelen van levende vissen door het toilet en het loslaten in buitenwater niet zorgt voor een snelle pijnloze dood, zijn deze manieren niet aanvaardbaar. Dodingmethoden zoals de nek doorsnijden, een harde slag op de kop geven of het snel onderdompelen in kokend water zijn snel en effectief, maar emotioneel niet acceptabel voor veel aquariumhouders. Ook is het mogelijk om door een dierenarts vissen te laten doden. Dit verdient de voorkeur, maar zal uit kostenoverwegingen (te) weinig gebeuren.
Om onnodig lijden van vissen te voorkomen zou men bij de apotheek zonder recept kunnen vragen naar BENZOCAINE of 2-PHENOXY om hiermee één of enkele vissen te doden. Deze stoffen zijn beide geschikt voor zowel zoet- als zoutwatervissen.

– BENZOCAINE is een poeder.
Pas op: Benzocaine kan bij het in aanraking met de huid komen een overgevoeligheidsreactie geven.
Dosering: los 5 gram benzocaine op in 25 ml ACETON.
U kunt eventueel aan de apotheker vragen dit voor u te doen.
Voeg van deze oplossing 2 ml bij 1 liter aquariumwater in een bakje en doe de te doden vis(sen) erin.
Binnen enkele minuten zijn de vissen dood.

– 2-PHENOXY ETHANOL is een vloeistof.
Dosering: Los 5 ml phenoxy ethanol op in 1 liter warm water.
Laat dit afkoelen tot aquariumwater temperatuur.
Doe de vis(sen) in het water en binnen enkele minuten zijn zij dood.

Laat de vis(sen) voldoende lang in de verdovingsvloeistof, dit om zeker te zijn dat de dood is ingetreden.
Dode vissen bewegen niet en reageren niet op aantikken of aanraking.
De kieuwdeksels bewegen niet en dode vissen zakken naar de bodem en kunnen in een later stadium gaan drijven.
Verdun de resten narcose vloeistof met veel water en spoel ze weg.

Het doden van aquariumvissen

Dierenarts
(Auteur: P.Werkman, dierenarts)

Het correct doden van vissen en andere dieren is ook besproken in het Tijdschrift voor Diergeneeskunde, deel 114 afl. 10, 1989 blz. 557-565 en in een ingezonden reactie TvD deel 114, afl. 18, 1989 blz. 966

De gangbare injectievloeistoffen voor euthanasie als T-61 en Pentobarbital-Ma mogen niet door niet-dierenartsen worden toegepast en andere stoffen zoals tricainesulfaat (MS-222) en Metomidate (Hypnodil) zijn voor dierenartsen niet meer verkrijgbaar.
Als vissen moeten worden gedood, dan behoort dat snel en met een minimum aan ongerief en lijden te gebeuren. Omdat het wegspoelen van levende vissen door het toilet en het loslaten in een buitenwater niet zorgen voor een snelle pijnloze dood zijn deze manieren niet aanvaardbaar. Dodingmethoden zoals decapitatie, een harde slag op de kop geven of het snel onderdompelen in kokend water zijn wel snel en effectief, maar emotioneel niet aanvaarbaar voor veel aquariumhouders.
Omdat niet iedere viseigenaar met zijn vis naar de dierenarts gaat wordt eigenaren van vissen in de liefhebbertijdschriften gewezen op de mogelijkheid om bij de apotheek zonder recept BENZOCAINE of 2-PHENOXY te kopen. Deze stoffen zijn beide geschikt voor zowel zoet- als zoutwatervissen. De apothekers zijn hiervan op de hoogte gesteld via hun vakblad.

– BENZOCAINE is een poeder.
Pas op: Benzocaine kan bij het in aanraking met de huid komen een overgevoeligheidsreactie geven.
Dosering: los 5 gram benzocaine op in 25 ml ACETON.
U kunt eventueel aan de apotheker vragen dit voor u te doen.
Voeg van deze oplossing 2 ml bij 1 liter aquariumwater in een bakje en doe de te doden vis(sen) erin.
Binnen enkele minuten zijn de vissen dood.

– 2-PHENOXY ETHANOL is een vloeistof.
Dosering: Los 5 ml phenoxy ethanol op in 1 liter warm water.
Laat dit afkoelen tot aquariumwater temperatuur.
Doe de vis(sen) in het water en binnen enkele minuten zijn zij dood.

Laat de vis(sen) voldoende lang in de verdovingsvloeistof, dit om zeker te zijn dat de dood is ingetreden.
Verdun de resten narcose vloeistof met veel water en spoel ze weg.

Bevriezing van kleine niet te vette vissen tot maximaal 15 cm lengte is ook mogelijk. Doe de vis(sen) in een klein bakje met water en zet dit in de diepvries of in het diepvriesvak van de koelkast. De vis koelt af, raakt onderkoeld en sterft na verloop van 15 -20 minuten. Deze methode duurt eigenlijk te lang en daarom verdient de eerder genoemde methoden met Benzocaine of 2-Phenoxy ethanol de voorkeur. Natuurlijk kunnen dierenartsen ook op deze wijze vis(sen) doden.