Gedragsproblemen rondom huiskamervogels

Bij papegaaien die in gevangenschap leven is het belangrijk om onderscheid te maken tussen natuurlijk gedrag van papegaaien wat als probleemgedrag door mensen wordt ervaren en gedrag van papegaaien dat daadwerkelijk een probleem aangeeft.
Vaak lijken bepaalde gedragingen van een papegaai in eerste instantie vreemd of storend, terwijl het in feite natuurlijk gedrag betreft. Er zijn echter ook een aantal gedragingen die aangeven dat de papegaai ongelukkig, ontevreden of verstoord is.

Als u een papegaai aanschaft moet u er rekening mee houden dat elke papegaai lawaai maakt.
In de vrije natuur onderneemt een papegaai veelal activiteiten in groepsverband, aangezien dit bescherming biedt tegen roofdieren. Een papegaai zal dan ook contact met de andere leden uit de groep houden door middel van fluiten of roepen (‘contact calls’) en als dit roepen niet wordt beantwoord zal het ontaarden in schreeuwen. Dit schreeuwen zien wij vaak als een probleem, maar voor de papegaai is het in feite normaal gedrag aangezien hij van streek raakt omdat zijn roep niet beantwoord wordt en hij derhalve het volume opschroeft zodat de andere leden van de groep hem kunnen horen. Sommige papegaaien, met name de papegaaien uit Zuid Amerika, fluiten en roepen vlak na het licht worden en vlak voor het donker worden. Er zijn ook papegaaien die roepen, fluiten of zingen gewoon omdat ze het leuk vinden en zich prettig voelen. Een gezonde stille papegaai zult u niet tegen komen!
In gevangenschap zal de papegaai ook dit natuurlijke gedrag vertonen en de leden van zijn groep (in dit geval de gezinsleden) regelmatig roepen. U kunt de vogel dan het beste gerust stellen door zijn ‘contact call’ te beantwoorden. Het is uiteraard niet de bedoeling dat u overmatig schreeuwen beloont met terugschreeuwen en de papegaai het idee geeft dat u meedoet aan een schreeuw wedstrijd. Het is belangrijk om er voor te zorgen dat de vogel volop vermaak heeft als u er niet bent door hem te voorzien van voldoende en uitdaging biedende speeltjes en eten dat uitnodigt om te onderzoeken en te proeven. Daarnaast is het belangrijk dat de vogel dagelijks voldoende sociale interactie heeft en genoeg ongestoorde nachtrust krijgt om overmatig schreeuwen te voorkomen.

Bijten wordt ook vaak als een probleem ervaren. In de vrije natuur komt het normaal gesproken niet voor dat papegaaien elkaar tot bloedens toe bijten. Als een papegaai een probleem met een andere vogel heeft, zal hij in principe wegvliegen en de confrontatie vermijden. Bij papegaaien die in gevangenschap worden gehouden, komt bijten regelmatig voor. De voornaamste reden voor bijten is angst en voordat een papegaai bijt zal hij signalen afgeven en pas als hij geen andere uitweg meer ziet zal hij daadwerkelijk bijten. Bij een papegaai die de mogelijkheid heeft om weg te vliegen als hij met rust gelaten wil worden of als hij zich onveilig voelt, zal bijten uit angst minder voorkomen.
Een papegaai kan ook bijten als hij meent dat zijn territorium (bijvoorbeeld zijn kooi) wordt bedreigd of benaderd door vreemden. Het is dan ook belangrijk diverse veilige plaatsen voor de papegaai in huis in te richten waar hij op verschillende tijdstippen van de dag kan verblijven om op deze manier een te sterk territoriaal gedrag naar zijn kooi toe te voorkomen.
Laat vreemde mensen ook niet proberen de vogel op te pakken, aangezien dit vaak zal resulteren in een beet. Wees hierbij vooral voorzichtig met kinderen, want een grote papegaai kan een ernstige verwonding veroorzaken.
Als de vogel pijn heeft, kan dit ook een reden zijn om te bijten. Ook als de vogel in de rui is en zich niet zo lekker voelt, kan de vogel wat bijterig worden. Het is belangrijk om goed de lichaamstaal van de vogel in de gaten te houden en signalen te herkennen om zo het bijten te voorkomen.

Verenplukken is ook een veel voorkomend probleem bij huiskamervogels. Verenplukken is een complex probleem dat vaak wordt veroorzaakt door een combinatie van psychische en fysieke problemen. Te vaak wordt verenplukken gezien als probleem dat wordt veroorzaakt door stress of verveling. Fysieke problemen spelen echter vaak een rol en het is dan ook belangrijk eerst een vogeldierenarts te raadplegen om eventuele fysieke problemen uit te sluiten of te laten verhelpen.
Een droge (geïrriteerde) huid en te lage luchtvochtigheid van de leefomgeving van de papegaai kan ook aanleiding tot verenplukken geven.
Verveling speelt ook een belangrijke rol bij het ontstaan van verenplukken. Als een papegaai onvoldoende afleiding heeft gedurende de dag en zijn energie niet kwijt kan, kan een verenpluk probleem ontstaan. Hetgeen kan resulteren in een nerveuze gewoonte (zoals bijvoorbeeld nagelbijten bij mensen) wat dan moeilijk te doorbreken is.

In extreme gevallen kan zelfverminking bij papegaaien ontstaan. Met name kaketoes, wat over het algemeen gevoelige en veeleisende vogels zijn, kunnen sterk reageren als er niet aan hun sociale behoeftes wordt voldaan. Vaak begint het met verenplukken, wat uiteindelijk ontaard in verminking van het eigen lichaam tot bloedens toe. Dit is een zeer ernstig en gecompliceerd probleem wat uitsluitend met behulp van een goede vogeldierenarts en een gedragstherapeut behandeld kan worden.

Papegaaien zijn zeer intelligente dieren en als er onvoldoende zorg wordt besteed aan hun leefomstandigheden en sociale behoeften in gevangenschap, is de kans groot dat er stereotype neurotisch gedrag ontstaat. Het continue op en neer bewegen van de kop of het in een 8-vorm heen en weer bewegen van het lichaam, zijn ernstige signalen van verwaarlozing.
Papegaaien zijn over het algemeen gevoelig voor het ontwikkelen van gedragsproblemen, aangezien mensen zich vaak onvoldoende bewust zijn van de hoge eisen die een papegaai in gevangenschap stelt aan zijn leefomgeving en dagelijkse verzorging.
Papegaaien zijn geen gedomesticeerde dieren en het gedrag van een papegaai in gevangenschap is gebaseerd op het gedrag in het wild. Wij dienen er rekening mee te houden dat papegaaien van nature prooidieren zijn en dat het feit dat zij in gevangenschap in onze omgeving zijn grootgebracht hier niets aan verandert. De omstandigheden waaronder de papegaai als huisdier wordt gehouden zijn niet vergelijkbaar met de situatie in het wild en de huisvesting en omgevingsverrijking alsmede de sociale omgeving waarin de papegaai leeft zijn van invloed op het gedrag van de papegaai.
Sommige papegaaien zijn beter in staat dan anderen om zich aan te passen aan de leefomstandigheden in gevangenschap.
Als uw vogel gedragsproblemen ontwikkelt, is het belangrijk dat u de vogel eerst laat onderzoeken door een goede vogeldierenarts om eventuele fysieke problemen uit te sluiten. Daarna is het verstandig een goede gedragstherapeut in te schakelen om het probleemgedrag aan te pakken. Hierbij moet u zich realiseren dat elke vogel een individu is en omstandigheden anders kunnen zijn. Er is geen standaard oplossing voor probleemgedrag als verenplukken, bijten, overmatig schreeuwen of ander probleemgedrag. Een goede gedragstherapeut zal u geen ‘one fits all’ oplossing bieden, maar een uitgebreide analyse van (het ontstaan van) het probleemgedrag maken en een behandelplan opstellen wat afgestemd is op de individuele vogel en aangepast aan de persoonlijke omstandigheden van de eigenaar van de vogel.

Bron
Winny Weinbeck (Voorzitter Pakara en Tinley therapeute voor papegaai)