Pijn bij de hond

INTERVIEW van Cathrienke Brandt MET HONDENGEDRAGSDESKUNDIGE MICHELLE VROLIJK OVER ‘PIJN BIJ de HOND’

Hondengedragsdeskundige Michelle Vrolijk heeft in 2018 de opleidingen ‘Pijn bij honden’ opgezet en in 2019 is ze gestart met de opzet van een netwerk ‘Pijn Coaches voor honden’. Voor ons aanleiding om haar een aantal vragen te stellen.

De opleidingen en de Pijn Coaches: wat een mooie initiatieven!

Dank je wel!

Waarom heb je dit opgezet?

Door mijn werk zie ik wekelijks, en soms dagelijks, honden met onopgemerkte pijn en ongemak. Ik word dan gevraagd om te kijken naar het ongewenste gedrag dat de betreffende hond vertoont, en dan zie ik dat één van de oorzaken onopgemerkte pijn/ongemak is. En het komt regelmatig voor dat een hond er al een lange tijd mee rondloopt. Ik hoop dat hiermee te veranderen.

Wat is pijn eigenlijk?

Pijn is natuurlijk onaangenaam maar het is ook nuttiger en in feite essentieel. Het heeft immers een signaalfunctie. Zodra we pijn (dreigen te) ervaren, zien we dit als waarschuwing. We komen direct in actie om het te voorkomen, te verminderen of weg te nemen. Denk bijvoorbeeld aan wrijven over je zere schouder omdat je je zojuist gestoten hebt.

Wat wordt onder pijn verstaan?

De meningen hierover verschillen. Valt bijvoorbeeld jeuk onder pijn? Er wordt wel eens gezegd dat jeuk erger is dan pijn en je zult maar de hele dag jeuk hebben. Of, een hond die panisch is voor vuurwerk, onweer en andere ‘vreemde’ geluiden. De één noemt dit stress, de ander noemt dit geestelijke nood.

Daarnaast kunnen pijn en geluidgevoeligheid met elkaar te maken hebben. Als je na een avondje stappen de volgende dag een kater hebt, dan ben je geluidgevoeliger dan normaal…

Pijn, angst, stress, ongemak en geestelijke nood; het zijn verschillende zaken maar ze liggen wel in elkaars verlengde en vaak gaan ze hand in hand. Pijn en gezondheidsproblemen geven stress, stress maakt gevoeliger voor angst, angst veroorzaakt weer stress, wat kan leiden tot (meer) gezondheidsproblemen en/of gedragsproblemen.

Waar kunnen mensen op letten en waar let jij op?

Het is vooral goed kijken en observeren. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar:

Onlogisch gedrag
Extreem gedrag
Voor de betreffende hond onlogisch gedrag
Ongewenst gedrag, en daarmee bedoel ik begrijpen&oplossen in plaats van training
Gedrag & stressniveau
Beweging
Houding, lichaamsbouw en gewicht
Uiterlijk
Geur
Geluid

En, zelfs als een hond van pup af aan afwijkend gedrag vertoond, dan wil dat niet zeggen dat het normaal is. Daanaast laat niet iedere hond pijn even duidelijk zien, veel honden lijden in stilte.

Kun je dat wat meer uitleggen?

Natuurlijk! Ik zal een aantal voorbeelden noemen waar mensen op kunnen letten. Hierbij geldt dat veel voorbeelden een symptoom van pijn kunnen zijn, maar dat hoeft dus niet. Het is belangrijk om naar het totale plaatje te kijken, bijvoorbeeld:

Een hond kan rusteloos zijn omdat er een loopse teef in de buurt is, of omdat hij moet plassen of omdat hij pijn heeft en niet lang in dezelfde houding kan blijven liggen. Het kan ook een combinatie zijn van bijvoorbeeld pijn én overprikkeldheid.
Een hond kan hijgen van de warmte, of omdat hij zojuist een sprintje heeft getrokken, of omdat hij pijn heeft. Het kan ook een combinatie zijn: bijvoorbeeld warm én pijn.

(verandering in) Beweging:

Waggelen.
- Stijfheid.
- Regelmatig op de rug liggen rollen of ‘schurken’ in verband met bijvoorbeeld jeuk of een zere rug.
- Zich heel regelmatig uitrekken of spelbogen maken.
- Een meer weloverwogen en voorzichtige manier van bewegen.
- Niet willen lopen, of minder ver, of langzamer dan voorheen.
- Zich regelmatig verstappen, struikelen, ‘sloffen’ glijdt eerder uit, of evenwicht (bijna) verliezen.
- Het (liever willen) vermijden van één bepaald type gangwerk.
- Staat moeilijker op of ‘opstart’problemen.
- Aarzelen of onzeker bij traplopen/niet willen traplopen.
- Niet meer in/uit de auto kunnen/willen springen.
- Lopen in telgang.
- ‘Sleepvoetje’: nagels over de grond horen slepen, of ongelijke slijtage van nagels.
- Schudden met hoofd/klapperen met oren.
- Een poot minder of in geheel niet belasten.
- Kwispelt meer naar links of rechts.
- Trillen/bibberen, geheel of plaatselijk (bijv. een trillend pootje)

(verandering in) Houding:
- Houdt hoofd anders dan voorheen: bijvoorbeeld scheef of meer in verlengde van de rug.
- Meer links of rechts geörienteerd bij bijvoorbeeld plassen of draaien.
- Een poot regelmatig anders dan ’recht onder het lichaam’.
- Regelmatig met bolle rug of opgetrokken buik staan.

(verandering in) Gedrag:
- Niet meer willen zitten.
- Langer blijven liggen.
- Veranderde slaaphouding, rolt zich bijvoorbeeld minder vaak op en/of steeds andere slaaphouding zoeken.
- Andere slaap/rustplek opzoeken of zich afzonderen.
- Warmere of juist koudere ligplekken kiezen dan voorheen.
- Reactiever.
- Verandering voorkeur voeding/kluiven.
- Weinig tot geen eetlust.
- Lusteloos of juist rusteloos.
- (voor jouw hond) Onlogisch gedrag of plotseling ander gedrag.
- Veranderd spelgedrag.
- ‘Lastiger’, bijvoorbeeld: wil niet geborsteld worden, plots brommen bij nagels knippen etc.
- Minder enthousiast om mee te gaan voor een wandeling of minder plezier in z’n algemeenheid.

(verandering in) Uiterlijk:
- Staan met een bolle rug of juist opgetrokken buik
- Draagt staart uit het midden.
- Verschil in bespiering tussen voor- en achterhand.
- Vacht: dof, plukkig, extreem verharend, verkleuringen, kruinen, borstelen, kaalheid.
- Ogen: wallen onder ogen, fel, moe, dof, starend, hard, in zichzelf gekeerd, kwetsbaar, meer knipperen dan voorheen, verwijde pupillen.
- Verschil in bespiering tussen linker en rechter kant van het lichaam.

(verandering in) Geur:
- Bek/adem.
- Huid.
- Oren.
- Vacht.

Diversen

Een hond kan vocaal reageren met janken, blaffen of grommen, bijvoorbeeld bij aanraking of bij het omdoen van halsband of tuig.
Een trilling in de huid/het even samentrekken van de huid bij bijvoorbeeld een zachte aanraking.
Schorheid.
Hijgen.
Verhoogde ademhaling of hartslag.

Nog nadenkend over voorbeelden… denk bijvoorbeeld aan een hond die lopend poept, of een hond die zichzelf regelmatig op een bepaalde plek bijt alsof ‘ie door een vlo is gebeten, maar er is geen vlo of vlooienpoepje te bekennen.

Een ander voorbeeld is een hond die als een krab loopt. Ik vraag me dan altijd af waarom de hond niet recht loopt.

Is pijn ook wel eens onzichtbaar?

Pijn kan zeker onzichtbaar zijn, of misschien onzichtbaar lijken. Het is eigenlijk niet zo verschillend van mensen, die hebben ook wel eens hoofdpijn, maagklachten, kiespijn etc. Het is dan in feite meestal niet écht onzichtbaar, maar het kan lastig(er) zijn om te herkennen. Echter, bijna altijd zijn er wel aanknopingspunten te vinden.

Is het soms lastig om te bepalen naar wie je doorverwijst

Soms wel ja. Een duidelijk voorbeeld is denk ik kreupelheid. Lyme kan bijvoorbeeld ontstekingen in het lichaam geven waardoor een hond kreupel loopt. Echter, kreupelheid kan ook (of mede) worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een knieprobleem, een verstapping en/of door groeipijnen. Het is altijd goed kijken naar oorzaken, en naar oplossingen natuurlijk, wat die zijn er gelukkig ook!

Je hebt naast de opleidingen Pijn bij honden ook een netwerk van Pijn Coaches (PC’s) voor honden opgezet. Kun je daar iets meer over vertellen, bijvoorbeeld ‘Wat doet een PC?’

Een PC adviseert, begeleidt en ondersteunt hondeneigenaren om (onopgemerkte) pijn en ongemak bij honden zo veel mogelijk te voorkomen, herkennen en/of op te (laten) lossen.

Wat kan een PC betekenen voor een hond en eigenaar?

Een PC denkt mee, bijvoorbeeld:

Hoe kunnen pijn, ongemak en gedragsproblemen zo veel mogelijk worden voorkomen? Voor de jonge opgroeiende hond, maar ook voor de ouder wordende hond.
Een hond is gevallen of gebeten. Zijn verwondingen zijn genezen, maar toch zijn er veranderingen bij de hond. Is dit gedragsmatig en/of medisch?
De geestelijke en lichamelijke impact van een val of bijtincident zijn soms groter dan op het eerste oog lijkt. Hoe kan een hond daarbij het beste worden begeleid, direct na het incident en daarna?
Hoe kan een hond het beste worden begeleid als deze geopereerd moet worden, geopereerd is en/of moet revalideren?
Een hond heeft een chronische aandoening: heeft hij hier door pijn en zo ja, wat kan worden gedaan om het leven van de hond te verbeteren?
Als een hond in de laatste fase van z’n leven is gekomen, dan kan het voor een hondeneigenaar moeilijk zijn om objectief te kijken naar wat de kwaliteit van leven is. Is misschien nog ergens winst te behalen waardoor een gelukkiger hondenleven ontstaat, of wordt het tijd om de hond te laten gaan? En zo ja, hoe ga je daar mee om?
De PC heeft een groot netwerk en korte lijnen naar diverse specialismen binnen de diergeneeskunde, zowel regulier als holistisch.

Kijkt een PC naar het totale plaatje?

Precies dat! Als een hond pijn heeft, dan kan er veel op een hondeneigenaar afkomen. De PC helpt om mogelijke oorzaken en oplossingen een rijtje te zetten. Vanuit een helicopterview wordt gekeken naar mogelijkheden en samen wordt gezocht naar een oplossing die werkt voor de betreffende hond.

De PC monitort en evalueert de voortgang bij de hond en adviseert over de mogelijkheden. Soms ziet een hondeneigenaar zelf de kleine stapjes vooruit niet meer en kan het helpen om een onafhankelijk iemand te laten meekijken.

De PC kan tevens helpen een lijst met vragen/punten op te stellen die met de behandelaar kan worden besproken.

Hoe is een PC opgeleid?

De PC’s hebben zich de afgelopen jaren gespecialiseerd door het volgen van opleidingen en bijscholingen, waarvan de opleidingen Pijn bij honden de basis vormen.

Hoe kiest een PC een dierenarts of specialist?

De PC baseert de keuze op diverse factoren zoals informatie, observatie, locatie, kennis en ervaring.

Kun je ook hier een voorbeeld uit de praktijk noemen?

Natuurlijk. Ik werd benaderd door een hondeneigenaar uit België met de volgende hulpvraag:

”Mijn hond is 15 jaar en zijn gedrag is behoorlijk veranderd. Onrustig, schrikt van alles en wil niet meer aangeraakt worden. Hij heeft pijn aan zijn achterpoten en krijgt daar pijnstillers voor van de dierenarts. Echter, na het lezen van je e-book denk ik dat er meer aan de hand is, ook al heeft er al een dierenarts naar gekeken.”

Ik heb in eerste instantie voorgesteld om te kijken of ik iemand dichterbij kon vinden omdat het een flinke autorit is, maar de voorkeur ging uit naar mij en het was goed te combineren met familiebezoek. En dus planden we een afspraak voor een gezamenlijke wandeling.

Vooraf en tijdens de wandeling dacht ik na over vragen zoals:

De hond vertoont afwijkend gedrag en lijkt (deels) de weg kwijt: is hij wellicht dementerend of is een verklaring te vinden in pijn/gezondheid, leeftijd, hoor- en zichtproblemen?
Wat is de kwaliteit van leven?
Wat zijn de vooruitzichten?
Wat geeft de hond zelf aan?

Door middel van observatie en uitvragen, zag ik dat de hond zeker niet klaar was met het leven, maar er ging inderdaad het e.e.a. niet goed.

Na wat wikken en wegen heb ik een bezoek aan een specifieke holistische praktijk geadviseerd, met daarbij de uitleg waarom deze praktijk en in een notendop hoe ze daar werken. Tevens heb ik een aantal wijzigingen voorgesteld.

We spraken af dat ik op de hoogte zou blijven van de ontwikkelingen.

Na enige tijd ontving ik de volgende update:

”De afspraak bij de arts was inderdaad wat bijzonder. Veel met frequentie en de Chinese geneeskunde. Volgens haar had mijn hond eerder de ziekte van Lyme opgelopen. Dit in combinatie met ouderdom, slecht zien en hoorproblemen geeft een filter die de werkelijkheid vertroebeld. Hij krijgt nu twee keer per dag diverse druppels en heeft frequentie-therapie gehad.

Volgens de dierenarts kon het wel een week of vier duren voor we resultaat zouden zien. Maar na een week was er al verschil. Klein maar we merkten allemaal thuis het verschil.

Nu twee weken verder. Hij leeft weer helemaal op. Spelen met de kat, de katten uitdagen en hij wordt weer veel liever. Hij wordt ook iets rustiger. Zicht en gehoor blijft een probleem, maar zijn ogen staan wel veel helderder. We gaan over vier weken terug voor de controle en vervolg van de behandeling. Wij zijn zo onder de indruk.

Nogmaals bedankt, je hebt het verschil gemaakt om hem een fijne oude dag te gunnen.”

Prachtig toch?!?

Je noemde zojuist een e-boek: waar kunnen mensen dat vinden?

Dierenarts Viviane Miellet en ik hebben een e-boek over Pijn bij honden geschreven welke we kosteloos beschikbaar stellen. Het is te vinden via de volgende link: https://michellevrolijk.nl/EboekPbH.pdf Momenteel zijn vertalingen in de maak naar Engels, Duits, Grieks, Spaans en Italiaans. Ik hoop dat ze rond de zomer 2021 beschikbaar zijn, en ook deze bieden we weer kosteloos aan.

Waar is meer informatie te vinden over de PC’s en hoe verwijzen we door?

Meer informatie over de PC’s is te vinden op mijn website www.michellevrolijk.nl onder het kopje ‘Pijn coaches’, inclusief hun contactgegevens. De PC’s hebben niet allemaal hetzelfde beroep, dus het is ook kijken wat bij past bij hond en mens.

Mocht iets niet duidelijk zijn of in geval van vragen, neem dan gerust contact met me. Ik ben bereikbaar via de mail of telefonisch: info@michellevrolijk.nl of 06 108 00 918 / 020 640 17 12

Heb je nog een tip?

Veel gedragsproblemen bij honden ontstaan mede door onopgemerkte (lichamelijke en geestelijke) pijn. Naar mijn ervaring is dat minimaal 70%. Dit is een hoog percentage! Als we samen proberen hier een verschil in aan te brengen, dan wordt het leven beter, veiliger en mooier voor hond, eigenaar én omgeving. Het zou tevens een verschil kunnen maken met betrekking tot het aantal bijtincidenten, herplaatsingen, verdriet en euthanasie.

Er is een mooi lesaanbod te vinden op mijn website voor zowel de professional als de hondeneigenaar, ook in Corona-tijd: https://michellevrolijk.nl/opleiding-pijn-bij-honden.html

Referenties

Uit onderzoek is gebleken dat bij circa 70% van honden met probleemgedrag pijn een rol speelt. Deze resultaten zijn gebaseerd op onderzoek van wetenschapper Daniel Mills. Hij denkt zelf dat dit nog hoger ligt, zie bijvoorbeeld: