Vogels laten vliegen of kortwieken?
Door Winny Weinbeck, Voorzitter Pakara en Tinley Gedragstherapeut voor papegaai
Bij het houden van papegaaien als huiskamervogel zijn de meningen over het vrij laten vliegen van vogels of de vleugels te kortwieken vaak sterk verdeeld. De ene groep is het vaak geheel oneens met de andere groep en er lijkt hierbij geen gulden middenweg te bestaan.
Persoonlijk ben ik een voorstander van het vrij laten vliegen van vogels, want in mijn optiek wegen de voordelen hiervan zwaarder dan de nadelen. Ik vind dat mijn papegaaien vogels moeten kunnen zijn en anders had ik een hond moeten nemen. Dit wil echter niet zeggen dat ik niet open sta voor de voordelen die het kortwieken in bepaalde gevallen kan hebben. Het belangrijkste is dat als men er voor kiest om de vleugels van een vogel te
kortwieken, dit een keuze moet zijn die men wel overwogen dient te nemen en met zorg moet uitvoeren. Daarnaast zal men de gevolgen die dit heeft voor de vogel moeten respecteren.
Vogels zijn de enige levende wezens met veren en het in staat zijn om te vliegen is over het algemeen een primaire levensbehoefte van vogels.
De gemiddelde papegaai heeft wel een paar duizend veren, die in schachten groeien met blote stukken huid ertussen. De veren zijn licht en worden regelmatig vervangen als zij versleten zijn of uitvallen. Bijna elke veer zit vast aan een spier. Veren stellen vogels in staat om grote afstanden te vliegen, met vaak grote snelheid en zij kunnen vaak dagenlang vliegen zonder te stoppen. De vliegspieren kunnen zelfs wel 30% van het
totale gewicht van de vogel uitmaken.
Ook het skelet van de vogel is zo efficiënt mogelijk gebouwd voor de vlucht. De schedel van een vogel is vaak flinterdun en vaak zijn de beenderen hol en gevuld met lucht om het gewicht van de vogel zo laag mogelijk te houden.
Ook de andere organen, zoals het hart en de longen, zijn erop gericht om het vliegen te bevorderen. De hartslag van een vliegende papegaai loopt op tot ongeveer 1000 slagen per minuut. Mensen zijn gefascineerd door het vliegen van de vogels.
Wat zijn nu zoal de voor- en nadelen van het kortwieken van de vleugels?
De meeste mensen kortwieken de vogels uit veiligheid voor de vogels, zodat zij niet kunnen wegvliegen en verdwalen. Deze veiligheid is echter maar beperkt, aangezien een geknipte vogel onder bepaalde gunstige omstandigheden (bijvoorbeeld bij een matige wind buiten) toch nog in staat blijkt te zijn om weg te vliegen. Het grote bijkomende nadeel hierbij is dat de vogel dan niet geleerd heeft om terug te vliegen naar zijn eigenaar. Het zal niet de eerste keer zijn dat een geknipte vogel zoek is geraakt.
Wat als een duidelijk voordeel van een gekortwiekte vogel wordt beschouwd is dat hij op zijn plaats blijft, hetzij bovenop zijn kooi of op een speelboom. Dit voorkomt dat meubels worden vernield.
Papegaaien in het wild spenderen uren van hun tijd aan het slopen van planten en dit is natuurlijk gedrag. Vrij vliegende vogels kunnen gaan en staan waar zij willen en daarbij makkelijker schade berokkenen aan de eigendommen van de houder. Het is een feit dat het houden van een vrij vliegende vogel een zekere mate van trainen van de vogel van u vereist. Als de eigenaar weinig ervaring of kennis van het trainen van een vogel heeft, zal daardoor de vogel dus meer tijd in zijn kooi doorbrengen als hij niet gekortwiekt is.
Het voordeel van een gekortwiekte vogel kan dus zijn dat hij meer tijd buiten zijn kooi mag doorbrengen.
Wat ook als een voordeel wordt ervaren is dat een gekortwiekte vogel makkelijker mee te nemen is. Een vrij vliegende vogel zal altijd in een reiskooi vervoerd moeten worden of een vliegharnas moeten dragen als hij mee naar buiten wordt genomen.
Een bijkomend voordeel is dat een gekortwiekte vogel makkelijker te hanteren is dan een vrij vliegende vogel, aangezien de laatste altijd de mogelijkheid heeft om weg te vliegen als hem iets niet bevalt.
Het grootste nadeel van een geknipte vogel is dat de eigenaar daardoor vaak makkelijk voorbij gaat aan het feit dat hij in feite een van nature vliegend dier houdt. Als een eigenaar het belang van veren, vleugels en vliegen voor een papegaai begrijpt, zal hij ook alle aspecten van de psychische effecten en gezondheidsaspecten die het vliegen op de papegaai heeft proberen te begrijpen.
Wetenschappelijk onderzoek heeft mogelijk negatieve effecten aangetoond op het ademhalingssysteem bij een vogel die nooit de gelegenheid heeft gehad om te vliegen.
Door het gebrek aan deze vorm van beweging kan de vogel gevoeliger worden voor ademhalingsaandoeningen en wordt over het algemeen het leven bekort.
Vogels in het wild trainen regelmatig hun spieren als zij op zoek zijn naar voedsel en de beweging die de vogel hierbij krijgt doet het lichaam meetbaar goed. Elke spier wordt sterker, zoals ook het hart en de bloedvaten. De longen en het ademhalingssysteem verdrijven bacteriën en de zuurstofopname verbetert. Niet alleen de lichamelijke conditie, maar ook de geestelijke gesteldheid van de vogel wordt door het vliegen gunstig
beïnvloed. Vliegen bevordert het algemeen welzijn van de vogel. Dit wordt gedeeltelijk veroorzaakt door de endorfine en andere stoffen die hierbij vrijkomen en pijn verlichten en opbeurend werken. Het vermindert ook de spanningen die ontstaan bij de natuurlijke ‘vluchten’ of ‘vechten’ reactie van de vogel.
Een onzorgvuldig uitgevoerde knipbeurt van de vogel kan ernstige gevolgen hebben.
Veel jonge vogels hebben een slechte start als zij te kort zijn geknipt. Het verstoort niet alleen hun gevoel voor evenwicht, maar voorkomt ook dat zij geleidelijk neerkomen als
zij ergens van schrikken. Zij vallen dan als een baksteen op de grond, met als gevolg letsel aan borst en borstbeen, wat bovendien een gevoel van angst en onveiligheid veroorzaakt. Vaak zijn te kort afgeknipte veren ook het begin van een verenpluk probleem.
Het ontnemen van de vliegmogelijkheid aan bepaalde papegaaiensoorten kan het gevoel van onzekerheid en kwetsbaarheid erg versterken. Sommige papegaaien zijn nu eenmaal gevoeliger dan anderen en voor deze vogels kan het kortwieken tot grote aan angst gerelateerde gedragsproblemen leiden.
Iedere papegaai is een individu en zo ook de eigenaar. Voor sommige eigenaars is het het beste om de papegaai vrij vliegend te houden. Voor anderen, bijvoorbeeld huishoudens met kleine kinderen die deuren openlaten of de minder oplettende eigenaars kan het een juiste beslissing zijn om de papegaai te kortwieken. Maar als wij deze keuze maken is het belangrijk om ook de verantwoording hiervoor te aanvaarden. Zo zullen wij de papegaai
moeten leren ons toe te staan om regelmatig zijn vleugels te controleren. Daarnaast zullen wij de papegaai moeten compenseren voor het feit dat hij niet kan vliegen. Wij moeten hem dagelijks regelmatig verplaatsen, zodat de papegaai genoeg afleiding heeft en verschillende activiteiten voor hem organiseren om hem voldoende te stimuleren.
Het is natuurlijk ook goed mogelijk om de papegaai een gedeelte van het jaar te kortwieken (bijvoorbeeld in de vakantie) en hem voor de rest van het jaar vrij te laten vliegen.
De voordelen van het vrij laten vliegen van papegaaien is dat de papegaai in ieder geval de techniek beheerst om terug naar de eigenaar te kunnen vliegen. Zowel de geestelijke als de lichamelijke gezondheid van de papegaai vaart hier wel bij en er is geen risico dat de vogel beschadigd wordt door een slechte knipbeurt.
De eigenaar van een vliegende vogel zal over het algemeen een grotere band hebben met de vogel, aangezien hij de vogel regelmatig zal moeten trainen. Belangrijk is hierbij de vogel ‘the recall’ te leren. Dit is de vogel te leren om naar de eigenaar te vliegen als hij
wordt geroepen. Als de vogel dit beheerst, vergroot het aanzienlijk de kans om de vogel terug te krijgen als hij onverhoopt een keer wegvliegt. Ook het continue gebruiken van ‘contact calls’ (het over en weer antwoorden als de vogel roept) is goed middel om de vogel te lokaliseren.
Vrij vliegende vogels zijn over het algemeen meer zelfverzekerd en prettiger gezelschap,omdat zij de mogelijkheid hebben van het maken van vrije keuzes en zelf kunnen beslissen of zij met ons willen omgaan of niet. Als een vogel goed wordt behandeld zal hij niet willen ontsnappen en zal dit uitsluitend per ongeluk gebeuren. De papegaai vliegt de eigenaar achterna door een open deur als hij de eigenaar buiten ziet en schrikt van een onverwacht geluid buiten en vliegt weg.
Het is een vrij vliegende vogel prima te leren waar zich de ramen bevinden en andere gevaren in huis. Ook kan de vogel met enig geduld aangeleerd worden waar hij wel en niet mag zitten.
Het is wel belangrijk dat eigenaars van vrij vliegende vogels constant alert zijn op waar de vogel zich in huis bevindt en deuren moeten altijd met zorg worden geopend en gesloten om ongelukken te voorkomen. Ook de aanschaf en het gebruik van een ronddraaiende ventilator aan het plafond is sterk af te raden als u vrij vliegende vogels heeft. Papegaaien zijn speels en proberen nu eenmaal graag uit hoe iets werkt en daar zult
u rekening mee moeten houden.
Een nadeel van het houden van vrij vliegende vogels is het vinden van een geschikte oppas die voor de vogels kan zorgen tijdens een vakantie. Er zijn nu eenmaal minder verzorgers die goed weten om te gaan met vrij vliegende vogels en dit kan betekenen dat de vogel in de kooi moet blijven gedurende uw afwezigheid.
Als u vrij vliegende vogels houdt zal u uw leven hierna moeten inrichten en constant alert blijven op de mogelijke gevaren voor de rondvliegende vogel. Het trainen van de vogel zal ongetwijfeld de relatie met de vogel ten goede komen, maar het vergt wel tijd en aandacht.