Bergeend / Tadorna tadorna

Herkomst
Europa, Noord Afrika, Midden Azië.
In Noord en Oost Europa vooral trekvogel.
Maar in Nederland, België en Duitsland ook deels stand- en broedvogel.
Belangrijkste rui-gebieden in Nederland zijn de Waddenzee en het Zeeuwse Deltagebied.
De Nederlandse populatie trekt in de winter gedeeltelijk weg naar het zuiden, maar wordt tegelijkertijd aangevuld met exemplaren uit het noorden.

Biotoop
De Bergeend leeft langs de kusten in grote delen van Europa, van Noorwegen tot in Zuid Frankrijk, rond het Middellandse Zee gebied en de Noordkust van Afrika en het steppen gebied met brakke riviermondingen in Midden Azië.
In de rivierdelta’s komen ze vaak in grote getalen bijeen.
In West Europa en ook Nederland komen ze steeds meer in het binnenland voor. Bergeenden zijn vooral te vinden op slikvelden, ondergelopen weilanden en open modderige vlakten, waar ze graag foerageren in ondiep water. In de vrije natuur bestaat het voedsel van de Bergeend voornamelijk uit, kleine, ongewervelde dieren.
De Bergeend is een echte holenbroeder en bouwt het nest vaak in een verlaten konijnenhol in de duinen of langs rivierdijken. Als de kuikens uitgekomen zijn moeten ze vaak een tocht van enkele kilometers naar het dichtstbijzijnde water maken, waarbij veel meeuwen en andere rovers het op de kuikens voorzien hebben. Waar de dichtheid van de Bergeenden populatie groot is, worden, zodra de kuikens te water zijn,vaak crèches gevormd onder de hoede van slechts enkele ouders.

Status
Plaatselijk algemeen. Niet bedreigd, wel beschermd.
In Nederland overwinteren rond de 65.000 Bergeenden.
Er zijn zo’n 10.000 broedparen als standvogel.
In de ruiperiode verblijven er rond de 200.000 exemplaren in de Duitse bocht tussen de mondingen van de Elbe en de Wezer.

Maximale lengte
56 – 65 cm

Gewicht
Woerd: 1.2 kg, vrouwtje 900 gram.

Levensverwachting
10 – 15 jaar.

Huisvesting
Omdat Bergeenden nogal bazig zijn en in het broedseizoen zelfs vrij agressief, worden ze bij voorkeur gehuisvest in een apart perk of in een zeer ruim perk met meerdere koppels Bergeenden, al dan niet in een gemengd perk met niet al te agressieve ganzensoorten.

Voedsel
Meest gebruikte voedingsmiddelen in de praktijk b.v. 85% totaalvoeder korrel voor Watervogels, 10% granen, 5% gras/groente:

Groeiend dier:	0-2 maanden: Opfokkorrel of kruimel 2–4 maanden: Opfokkorrel
Volwassen dier:	Totaalvoeder onderhouds- of basis korrel
Broedtijd:	Totaalvoeder foktoomkorrel

Broedtijd: Voedsel afgeschermd aanbieden.
Vers zwemwater, dat ook gedronken wordt, altijd beschikbaar.

Beschrijving
Woerd en vrouwtje zien er het hele jaar rond bijna hetzelfde uit. Het vrouwtje is wat kleiner.
De woerd heeft echter een grote vlezige, felrode knobbel op de basis van de bovensnavel, die in het broedseizoen verder opzwelt.
De opvallende kleuren zijn bruin, wit en zwart.
De bovenkant van de borst, buik, flanken en rug zijn wit.
Er loopt een middenbruine krans van de nek breeduit naar en rondom de onderkant van de borst. De onderzijde bij de anaal streek is lichtbruin.
De kop en hals zijn zwart met een metaalgroene weerschijn. De ogen zijn zwart.
De schouderveren en grote slagpennen van de vleugels zijn ook zwart waardoor opgevouwen er twee zwarte banden van de schouder naar de stuit lopen.
De punten van de staartveren zijn zwart.
De snavel is felrood. De poten zijn roze.

Opmerkingen
De Nederlandse naam wijkt af van de andere benamingen en dankt de eend vermoedelijk aan het oorspronkelijk leef- en broedgebied van de eenden in de duinen aan de kust. Dat waren voor de Hollanders heuse bergen, waardoor de naam Bergeend vermoedelijk gekozen is.
Volgens Wikipedia heeft de naam Bergeend echter niets met ‘bergen’ in de zin van ‘hoge heuvels’ te maken, maar met de voortplanting, de soort kan relatief veel jongen grootbrengen of bergen.
De Bergeend behoort tot de zelfde stam als de Casarca’s en worden dus tot de agressievere watervogels gerekend, net als de halfganzen.
Bergeenden zijn winterhard, zeker wanneer de vijver ijsvrij wordt gehouden.
Ze zijn vrij gemakkelijk te houden, maar blijven nogal schuw.
Ze zijn niet erg luidruchtig, kwaken niet, maar maken leuke zachte fluittoontjes.

Kweek
Bergeenden zijn geslachtsrijp tegen het einde van het tweede jaar, maar sommige vrouwtjes leggen pas eieren op driejarige leeftijd.
Het zijn holenbroeders en nestelen graag in een half ingegraven en met zoden toegedekte plastic of houten bak met inloopbuis.
Legsel: 7–10 ivoor of crèmekleurige eieren, worden door het vrouwtje bebroed.
Broedduur: 28-30 dagen.
De eendenkuikens hebben een mooi zwartbruin en wit donspakje.
De opkweek geeft weinig problemen.
Bij natuurbroed zorgen beide ouders voor de jongen.
Verplichte ringmaat: 12 mm.

Ondersoorten / mutanten
Er zijn geen ondersoorten of kleurmutanten bekend.
Wel komen er, ook in de vrije natuur, wel eens kruisingen voor. In het Nedersaksische deel van de Waddenzee worden sporadisch kruisingen aangetroffen tussen een Bergeend en een Europese Eidereend. Ornithologisch is dat zéér opvallend omdat beide ouders tot verschillende vogel klassen behoren. Verder zijn er kruisingen gemeld met de Wilde Eend en de Nijlgans, die tot de halfganzen behoort en een wat verdere verwant is.
In beschermd milieu zijn er kruisingen bekend met de nauw verwante Radjah Eend en de verwante Casarca Eenden: De Grijskop-, Rode-, Australische- en Paradijscasarca. Ook met een verdere verwant, de Grijskopgans, ook een zgn. halfgans en zelfs tussen een Bergeend woerd en een Mandarijneend vrouw. Al deze ontstane kruisingen zijn zelf niet vruchtbaar. Er kunnen dus geen verder verervende mutanten ontstaan. Let dus goed op dat er geen verwante soorten met de Bergeenden in één perk worden geplaatst tijdens het broedseizoen.

Literatuur
Watervogels houden…’t is een hobby!, 2003 – Liliane De Boeck-Pauchet
Aviornis International Tijdschrift, nr.177 juni 2004 – Jan Harteman
Handbook of the birds of the World, vol. 1 Ostrich to Ducks, 1992 – del Hoyo et al.
Natural History of the Waterfowl, 1997– Frank S. Todd
Die Entenvogel der Welt, 1999 – Hartmut Kolbe
Vogelgedrag, 2003 – Stephen Moss
Het Beste Vogelboek, 1973 -The Reader’s Digest

Wetgeving
Beschermde soort onder de Flora en Faunawet.
Valt onder de EU Vogelrichtlijn.
Erkende vaste, niet afschuifbare, voetring van 12 mm verplicht!

Website
www.aviornis.nl
www.harteman.nl